شهرستان گلپایگان

شهرستان گلپایگان از جمله شهرهای غربی استان اصفهان است و در فاصله ۱۸۶ کیلومتری مرکز استان قرار دارد. این شهرستان با پهنه‌ای حدود ۲٫۴۲۱ کیلومتر مربع و ارتفاع ۱٫۹۲۴ متر از سطح دریا، دارای آب و هوایی نسبتا معتدل است. از شمال با خمین و محلات در استان مرکزی، از غرب با الیگودرز در استان لرستان، از شرق با میمه و از جنوب با نجف آباد و خوانسار هم مرز است.

بر اساس آنچه از متون تاریخی همچون نزهت القلوب (خلاصه کتاب) نوشته حمدالله مستوفی بر میآید، گلپایگان ۵٫۲۲۵ سال بعد از هبوط آدم توسط همای چهره آزاد، دختر بهمن کیانی (بهمن دراز دست) پور اسفندیار رویین تن، که به تخت پادشاهی جلوس کرده بود ساخته شد و از ابتدا این شهر را به نام خود چهره آزادگان و یا گلبادگان نامید (نزهت القلوب،۱۳۶۶، ص ۷۵). در زمان هخامنشیان کاربرد تین شهر به عنوان یک پادگان بزرگ تغییر یافت و حتی گروهی را اعتقاد بر این است این شهر گرپادگان بوده است (برهان قاطع، ۱۳۶۱، ذیل گلپایگان) گروهی دیگر نام این شهر را گرپادگان به معنای کوهپایه می‌دانند
عده‌ای نیز معتقداند نام اولیه این کهن شهر وردپاتکان به معنای سرزمین گل سرخ بوده است. برخی گفته‌اند در اصل «ورتپاتکان» به معنی شهر یا سرزمین ورتپات بوده که یکی از نام‌های ایران نیز می‌باشد. سپس با گذشت زمان وردپاتکان، «وردپاذکان»، «گردپاذکان»، «گلپادگان» و سرانجام «گلپایگان» شده‌است. ورد، به معنی گل سرخ است و در نتیجه تغییراتی که از روی قواعد زبان شناختی در آن روی داده، واژه ورد تبدیل به « گل » شده‌است. پات از مصدر پاییدن، به معنی نگاهبانی کردن است و «وردپات» گل نگاهدار معنی می‌دهد. پات پس از مدتی «پاذ» و سرانجام دگرگون به «پای» شده‌است. واژه «کان» که سپس «گان» گردیده در آخر نام شهرها و آبادی‌های بسیاری چون اردکان، زنگان، ارزنگان و ارزنکان… آمده‌است.در زمان حمله اعراب به ایران نام آنرا معرب گردانیده و جرفادقان نامیدند، به هر حال این نام در طول تاریخ دستخوش تغییرات زیادی شده است و اکنون نام گلپایگان برازنده این شهر زیبا شده است.